Ψυχολογία
Πώς θα καλλιεργήσετε τη χαρά της ζωής
Ψυχολόγοι και νευροεπιστήμονες συμφωνούν: Η ευτυχία δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση έντονης ευφορίας αλλά μια αλληλοδιαδοχή ευχάριστων στιγμών και μικρών ικανοποιήσεων. Από βιολογικής άποψης αυτές μεταφράζονται σύμφωνα με τους ειδικούς στη διέγερση διάφορων περιοχών του εγκεφάλου, και κυρίως του δικτύου ανταμοιβής, το οποίο είναι άρρηκτα συνδυασμένο με την ευχαρίστηση και την απόλαυση. Πώς μπορεί κάποιος να ενισχύσει αυτά τα αισθήματα; Η επιστήμη δίνει ορισμένες απαντήσεις.
Τονώστε τις αισθήσεις σας
Καθεμιά από τις πέντε αισθήσεις μας έχει σύμφωνα με τους ειδικούς την ικανότητα να διεγείρει το κύκλωμα της ανταμοιβής προκαλώντας την έκκριση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Οι μικρές χαρές της ζωής είναι πολύ πιο σημαντικές για τη γενική μας ευεξία από ό,τι θα μπορούσε να νομίζει κάποιος. Γι΄ αυτό δώστε τους μεγαλύτερη προσοχή και μη μένετε αδιάφοροι στο περιβάλλον σας. Αντιθέτως, όπως πρεσβεύει η θετική ψυχολογία, φροντίστε να συνειδητοποιήσετε ποια πράγματα σας προκαλούν ευχαρίστηση και, όταν τα συναντάτε, δοθείτε σε αυτά.
Γενικώς ακολουθήστε τη συμβουλή του Ντέιβιντ Λίκεν, του συμπεριφορικού γενετιστή και ψυχιάτρου που υπήρξε από τους πρωτοπόρους στη μελέτη της βιολογικής βάσης της ευτυχίας: «Γίνετε ένας ερασιτέχνης επικούρειος. Ενα σταθερό “διαιτολόγιο” απλών χαρών θα σας διατηρήσει επάνω από το προκαθορισμένο σημείο ευτυχίας σας. Βρείτε τα απλά πράγματα που ξέρετε ότι θα σας ανεβάσουν τη διάθεση και διανθίστε τη ζωή σας με αυτά. Μακροπρόθεσμα αυτό θα σας κάνει πιο ευτυχισμένους από ό,τι ένα μεγάλοεπίτευγμα που θα σας προσφέρει μεν μεγάλη ικανοποίηση, αλλά μόνο για λίγο». Απολαμβάνοντας ένα φαγητό που μας αρέσει, μυρίζοντας ένα ωραίο άρωμα, ακούγοντας το αγαπημένο μας τραγούδι, κοιτάζοντας ένα όμορφο τοπίο και γενικώς αφιερώνοντας λίγες στιγμές στην τέρψη των αισθήσεών μας προσφέρουμε τελικά στον εαυτό μας κάτι πιο διαρκές από μια στιγμιαία χαρά.
Αθληθείτε
Η «έκσταση του δρομέα» δεν είναι μύθος: όταν κάποιος τρέχει με ρυθμό για ένα χρονικό διάστημα συνήθως γύρω στα 30 λεπτά νιώθει σε κάποια στιγμή να τον κατακλύζει ένα αίσθημα απόλυτης ευφορίας. Η πιθανότερη αιτία γι΄ αυτό είναι η έκκριση στον εγκέφαλο ενδορφινών β, ουσιών οι οποίες έχουν καταπραϋντικές και αναλγητικές ιδιότητες. Ακόμη οι ερευνητές δεν έχουν διαπιστώσει αν οι ενδορφίνες αποτελούν την άμεση αιτία του αισθήματος ευφορίας ή αν το προκαλούν επειδή «μπλοκάρουν» τον πόνο και επιτρέπουν στην ευχαρίστηση που προσφέρει η παράλληλη αύξηση της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης να γίνει περισσότερο αισθητή. Τα σπορ που θεωρείται ότι προκαλούν τη μεγαλύτερη παραγωγή ενδορφινών β είναι η αερόβια άσκηση και τα αθλήματα αντοχής όπως το τρέξιμο, το περπάτημα, η κολύμβηση ή το ποδήλατο.
Τα extreme σπορ όπως το ράφτινγκ ή το bungee jumping προκαλούν από την πλευρά τους αύξηση της παραγωγής των ορμονών του στρες, της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης, ενισχύοντας στο μέγιστο τις αισθήσεις και θέτοντας το σώμα σε πλήρη διέγερση. Αυτή ακολουθείται από μια υψηλή έκκριση ντοπαμίνης, που προσφέρει ένα αίσθημα παντοδυναμίας και ελευθερίας.
Γενικώς όλα τα είδη σωματικής άσκησης φαίνεται να έχουν θετικά αποτελέσματα στη διάθεση. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση βοηθά όσους πάσχουν από ελαφρά κατάθλιψη να αναρρώσουν πιο γρήγορα και σχετίζεται στενά με την καλή ψυχική υγεία των ηλικιωμένων. Οσον αφορά τις πιο σοβαρές περιπτώσεις κατάθλιψης, και εδώ τα αποτελέσματα ενδέχεται να είναι θεαματικά. Ερευνα που διεξήχθη από το αμερικανικό Πανεπιστήμιο Ντιουκ πριν από τρία χρόνια έδειξε ότι μια ομάδα ατόμων με βαριά κατάθλιψη που ακολούθησε πρόγραμμα 30 λεπτών άσκησης επί τρεις φορές την εβδομάδα παρουσίασε σε διάστημα έξι εβδομάδων την ίδια βελτίωση με μια ομάδα στην οποία χορηγούνταν αντικαταθλιπτικά. Τα αποτελέσματα πρέπει να διερευνηθούν βεβαίως περισσότερο, ενώ οι ειδικοί επισημαίνουν ότι στις ψυχικές ασθένειες οι ασθενείς δεν αντιδρούν πάντα με τον ίδιο τρόπο και πολλές φορές η θεραπεία με φάρμακα είναι απολύτως απαραίτητη.
Διαλογιστείτε
Αν είστε πιο καθιστικός τύπος και απεχθάνεστε τη σωματική δραστηριότητα, μπορείτε να αναζητήσετε την ευτυχία μέσω του διαλογισμού. Δεν είναι απαραίτητο να ασπαστείτε τον βουδισμό ούτε να γίνετε μοναχός για να φτάσετε στην απόλυτη νιρβάνα. Αρκεί να μάθετε τη συγκεκριμένη τεχνική και να την ασκείτε για να αυξήσετε τη δραστηριότητα του προμετωπιαίου φλοιού του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου σας και, μαζί με αυτήν, την καθημερινή ευτυχία σας. Τα οφέλη ενδέχεται μάλιστα να είναι μακροπρόθεσμα. Τα πειράματα του Ρίτσαρντ Ντέιβιντσον, όπως αναφέρεται και προηγουμένως, έδειξαν ότι και μόνο ακούγοντας ένα CD διαλογισμού μπορείτε σε δύο εβδομάδες να δραστηριοποιήσετε περισσότερο τον αριστερό λοβό του εγκεφάλου σας ενισχύοντας τη θετική διάθεσή σας για τη ζωή.
Ερωτευθείτε
Ερωτευθείτε! Αυτή είναι η χρυσή συνταγή για το καλύτερο κοκτέιλ ουσιών που ανεβάζουν τη διάθεση
Ο έρωτας μπορεί να μην έχει πάντα ευτυχή κατάληξη, σύμφωνα όμως με τις επιστημονικές έρευνες είναι ένας από τους αποτελεσματικότερους φυσικούς τρόπους για να γνωρίσετε την ευτυχία. Ο Σεμίρ Ζέκι , καθηγητής στο University College του Λονδίνου, εξέτασε στον λειτουργικό μαγνητικό τομογράφο δεκαεπτά νεαρούς εθελοντές οι οποίοι είχαν ερωτευθεί μέσα στους προηγούμενους έξι έως δώδεκα μήνες. Διαπίστωσε ότι όταν έβλεπαν τη φωτογραφία του αγαπημένου ή της αγαπημένης τους ο εγκέφαλός τους αντιδρούσε εντελώς διαφορετικά από ό,τι όταν έβλεπαν την εικόνα κάποιου φίλου τους.
Η θέα του εκλεκτού της καρδιάς τους φάνηκε να δραστηριοποιεί στους ερωτευμένους ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με διάφορες συναισθηματικές λειτουργίες αλλά και τον οπίσθιο φλοιό του προσαγωγίου, ο οποίος εμπλέκεται στην ανταπόκριση του οργανισμού στις ουσίες που προκαλούν αίσθημα ευφορίας, και συνδέεται με την ευχάριστη διάθεση και την ευτυχία. Εκτός από τη διέγερση των συναισθημάτων και της ευφορίας, οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης κάτι ασυνήθιστο, ότι ο προμετωπιαίος φλοιός του δεξιού ημισφαιρίου και η έλικα του προσαγωγίου, περιοχές που συνδέονται με την κακή διάθεση και τα αρνητικά συναισθήματα όπως ο φόβος ή η επιθετικότητα, απενεργοποιούνταν και τίθεντο εκτός λειτουργίας.
Ο έρωτας αποτελεί λοιπόν ένα ισχυρό φυσικό αντικαταθλιπτικό, αρκεί φυσικά να είναι αμοιβαίος. Σε αυτή την περίπτωση η ολοκλήρωσή του οδηγεί πραγματικά στο απόγειο της ευτυχίας. Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης ο εγκέφαλος κατακλύζεται από ένα ευφορικό κοκτέιλ σεροτονίνης, αδρεναλίνης και ντοπαμίνης. Τη σεξουαλική κορύφωση σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, που ωστόσο ακόμη δεν έχουν επιβεβαιωθεί, ακολουθεί η έκκριση της εξίσου ευεργετικής οξυτοκίνης – γνωστής και ως «ορμόνης της στοργής»- η οποία προσφέρει αισθήματα γαλήνης, ικανοποίησης και ασφάλειας.
Ταυτιστείτε
Η οξυτοκίνη αποκαλείται επίσης «ορμόνη της ταύτισης» και θεωρείται ότι εμπλέκεται σε κάθε είδους συναισθηματική σχέση, είτε αυτή είναι ερωτική είτε φιλική ή η σχέση ανάμεσα σε έναν γονιό και το παιδί του. Πέρυσι ο Χόρχε Μπαράσας, ερευνητής του Κέντρου Νευροοικονομίας του Κολεγίου Κλερμόντ της Καλιφόρνιας, μέτρησε τα επίπεδα οξυτοκίνης στον εγκέφαλο εθελοντών ενώ αυτοί παρακολουθούσαν βίντεο με διάφορες ιστορίες, και διαπίστωσε ότι στις συγκινητικές φάσεις αυτά αυξάνονταν κατά 47%.
«Αποδείξαμε για πρώτη φορά ότι η οξυτοκίνη αποτελεί την πρώτη φυσιολογική “υπογραφή” της ταύτισης» τόνιζε ο ερευνητής στη σχετική δημοσίευση.
Τον προηγούμενο χρόνο ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης δίνοντας σε εθελοντές να εισπνεύσουν την ορμόνη ενώ έπαιζαν τυχερά παιχνίδια είχαν αποδείξει ότι, εκτός από τα άλλα θετικά συναισθήματα που προκαλεί, η οξυτοκίνη ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και μειώνει τον φόβο. Ετσι εξηγείται ίσως το γεγονός ότι η ταύτισή μας με τους άλλους, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνουμε στη θέση τους και η διάθεσή μας να τους βοηθήσουμε, ανάγεται από άλλες επιστημονικές έρευνες σε έναν από τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ευτυχία. Οπως γράφει ο Φρανς ντε Βάαλ, καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Εμορι, στο βιβλίο του «Η εποχή της ταύτισης», «το να βοηθά κάποιος κάποιον άλλον μπορεί τελικά να αποτελεί εγωιστική πράξη γιατί αυτός ο οποίος προσφέρει παίρνει από αυτή την πράξη μια άρρηκτα συνδεδεμένη ανταμοιβή. Αυτή είναι η ομορφιά της ταύτισης».
Δώστε νόημα στη ζωή σας
«Η ικανοποίηση είναι ένα υποπροϊόν της ζωής, το οποίο απαιτεί κάτι περισσότερο από την απλή επιδίωξη της ευτυχίας» έχει δηλώσει σε μια συνέντευξή της η Κάρολ Ριφ, καθηγήτρια Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν, σχολιάζοντας την εμμονή του σύγχρονου ανθρώπου με την αναζήτηση της ευτυχίας. «Εγώ πιστεύω ότι είναι χειρότερο να ξυπνάς το πρωί χωρίς να έχεις έναν μεγαλύτερο σκοπό στη ζωή σου παρά να ξυπνάς δυστυχισμένος. Το να αισθάνεται κάποιος απλώς ωραία είναι κακό μέτρο για την ποιότητα ζωής».
Οι έρευνες υποστηρίζουν την άποψή της: οι δεσμοί με φίλους και με την οικογένεια και η προσφορά βοήθειας προς τους άλλους αποδεικνύονται από τους πιο ισχυρούς παράγοντες της ευτυχίας- και αυτό όχι μόνο χάρη στην ταύτιση και την οξυτοκίνη αλλά και στο γεγονός ότι δίνουν ένα νόημα και έναν σκοπό στη ζωή. Ο αλτρουισμός και ο εθελοντισμός, σύμφωνα με τις μελέτες, βελτιώνουν τη διάθεση, ενισχύουν την αυτοεκτίμηση, συνδέονται με την καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία ενώ φαίνεται επίσης να ευνοούν τη μακροζωία.
Ενας σχετικός παράγοντας που έχει συνδεθεί με την ευτυχία και τη μακροζωία είναι το «να έχει κάποιος τον έλεγχο». Η πρώτη σχετική μελέτη- η οποία θεωρείται ορόσημο- έγινε το 1976 από τη διάσημη ψυχολόγο του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Ελεν Λάνγκερ σε ένα γηροκομείο. Η ερευνήτρια έδωσε σε μια ομάδα ηλικιωμένων μεγαλύτερο «έλεγχο» στην καθημερινότητά τους επιτρέποντάς τους να επιλέγουν πού θα δέχονταν τις επισκέψεις τους και αν και πότε θα παρακολουθούσαν τις ταινίες που προβάλλονταν για όλους τους ενοίκους. Επίσης τους είπε να διαλέξουν ένα φυτό και να αναλάβουν τη φροντίδα του. Σε μια άλλη ομάδα δεν έδωσε ανάλογες πρωτοβουλίες αλλά μόνο ένα φυτό λέγοντάς τους ότι θα το φρόντιζε το προσωπικό. Υστερα από ενάμιση χρόνο τα μέλη της πρώτης ομάδας ήταν πιο χαρούμενα και δραστήρια και παρουσίαζαν βελτίωση της υγείας τους, ενώ τα μισά μέλη της δεύτερης ομάδας είχαν πεθάνει.
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ
Το 1972 ο τότε βασιλιάς του βουδιστικού κρατιδίου του Μπουτάν είχε προτείνει ότι αντί να μετράμε την επιτυχία μέσω του πλούτου και του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) θα έπρεπε να θεωρούμε ως δείκτη της την «Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία». Εως σήμερα η πρότασή του δεν έχει υιοθετηθεί εκτός του Μπουτάν. Τελευταία όμως αρχίζει να αποκτά όλο και περισσότερο νόημα.
Αν και παλαιότεροι φιλόσοφοι και θεωρητικοί όπως ο Ανταμ Σμιθ και ο Τζον Στιούαρτ Μιλ θεωρούσαν την επιδίωξη της ευτυχίας άρρηκτα συνδεδεμένη με το αντικείμενό τους, η πλειονότητα των σύγχρονων οικονομολόγων επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα «ψυχρά» νούμερα παραβλέποντας τον ψυχολογικό ανθρώπινο παράγοντα. Η άποψη αυτή αρχίζει δειλά δειλά να αναθεωρείται. Τα οικονομικά της ευτυχίας αποτελούν μια νέα προσέγγιση, η οποία δεν προτείνει την κατάργηση των οικονομικών δεικτών όπως ο βασιλιάς του Μπουτάν αλλά τη συμπλήρωσή τους με μια ευρύτερη αντίληψη των εννοιών της κοινής ωφέλειας και της κοινωνικής πρόνοιας και με μετρήσεις που αντικατοπτρίζουν- μέσω μεγάλης κλίμακας ερευνών σε όλες τις χώρες- την προσωπική εκτίμηση των πολιτών για την ευημερία και την ευτυχία τους.
Καμία κοινή μέθοδος μέτρησης δεν έχει ωστόσο υιοθετηθεί έως σήμερα. ΟΝτάνιελ Κάνεμαν, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, ο οποίος το 1992 βραβεύτηκε με το Νομπέλ Οικονομίας, προτείνει την υιοθέτηση ενός «ελέγχου της εθνικής ευτυχίας». ΟΕϊντριαν Γουάιττου Πανεπιστημίου του Λέστερ της Βρετανίας μιλά για έναν «Δείκτη Ικανοποίησης από τη Ζωή», ενώ οΡούουτ Φεενχόφεν του Πανεπιστημίου του Ρότερνταμ συνδέει την οικονομία, την ευτυχία και το προσδόκιμο ζωής στον δείκτη «Ευτυχισμένα Χρόνια Ζωής». Το 2008 η Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης (Ιnter-Αmerican Development Βank- ΙDΒ)
δημοσίευσε την πρώτη μεγάλη μελέτη που έχει διεξαχθεί από κεντρική τράπεζα για τα οικονομικά της ευτυχίας αξιολογώντας την κατάσταση στη Λατινική Αμερική και στην Καραϊβική.
Οσο και αν οικονομικά είναι χρήσιμο, το βέβαιο είναι πάντως ότι το ΑΕΠ δεν συνδέεται με την ευτυχία.
Παρά το γεγονός ότι σε γενικές γραμμές οι πληθυσμοί των πλουσιότερων κρατών τείνουν να είναι ευτυχέστεροι από αυτούς των φτωχότερων, έρευνες έχουν δείξει ότι από κάποια τιμή και επάνω- ορισμένοι την τοποθετούν στα 15.000 δολάρια κατά κεφαλήν- το ΑΕΠ έχει ελάχιστη επιρροή στην ευτυχία των πολιτών.
Αυτό, υποστηρίζουν οι ειδικοί, οφείλεται σε έναν βαθμό στην τάση που έχουμε να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες- καλές ή κακές- και να τις αφομοιώνουμε πολύ γρήγορα.
Ο Αλεν Παρντούτσι, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες, έχει δείξει αυτή την τάση στο μικροοικονομικό επίπεδο. Στις έρευνές του διαπίστωσε ότι ύστερα από μια αύξηση στον μισθό τους οι άνθρωποι γρήγορα προσαρμόζονται και επανέρχονται στο προκαθορισμένο σημείο ευτυχίας τους, επιβεβαιώνοντας την παλαιότερη θεωρία του «ηδονιστικού ηλεκτρικού διαδρόμου» στον οποίο τρέχουμε κυνηγώντας την ευτυχία μας μόνο και μόνο για να ανακαλύψουμε ότι τελικά βρισκόμαστε συνεχώς στο ίδιο σημείο.
Βήμα
Ψυχολογία
Δεν ακούει κανέναν το παιδί σας; Χρησιμοποιείστε τη μέθοδο «Γκάντι»
Το μικρό σας σας χτυπάει, αρνείται να σας υπακούσει… Με λίγα λόγια, μπροστά σας έχετε έναν μικρό… αντάρτη.
Με τη συμπεριφορά του πραγματικά σας φέρνει στα όριά σας. Τι κάνουμε λοιπόν; Σε αυτές τις δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει μια νέα μέθοδος. Το όνομά της; Ειρηνική αντίσταση! Πρότυπό της; Ο Μαχάτμα Γκάντι.
Ακόμη και τα πιο ήρεμα και υπάκουα πιτσιρίκια κάποια στιγμή αναστατώνουν τους γονείς τους. Γι’ αυτό και οι μικροεντάσεις δεν λείπουν σχεδόν από καμία οικογένεια. Είτε γιατί ο μικρός δεν μάζεψε τα παιχνίδια του από το καθιστικό είτε γιατί τα αδελφάκια τσακώνονται μεταξύ τους για το τελευταίο ποτήρι χυμό, με αποτέλεσμα ο μπαμπάς ή η μαμά να αναγκάζεται να βάζει τις φωνές. Όλα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά και συμβαίνουν και στις… καλύτερες οικογένειες.
Αν όμως το τρίχρονο πιτσιρίκι σας σας χτυπάει, αν το πεντάχρονο αγοράκι σας προσβάλλει και κοροϊδεύει τη νηπιαγωγό του, αν σας πιέζει ζητώντας διάφορα πράγματα με επίμονο και άσχημο τρόπο (π.χ. λειχουδιές, χρήματα, περισσότερη τηλεόραση), αν πρέπει να το παρακαλάτε με τις ώρες για να πάει στο κρεβάτι ή να φάει όλο το φαγητό του ή αν σας απειλεί ότι θα «αυτοκτονήσει», τότε τα πράγματα αλλάζουν.
Εδώ δεν πρόκειται για συνηθισμένες σκανδαλιές και γκρίνιες, αλλά για προβληματική συμπεριφορά. Ανεξάρτητα από τις αιτίες της, αυτή η συμπεριφορά διαταράσσει την οικογενειακή ισορροπία και φέρνει τα… πάνω κάτω στο σπίτι. Οι γονείς ταλαντεύονται ανάμεσα στην οργή και την απελπισία, τα πιτσιρίκια δοκιμάζουν τα όρια και τα νεύρα του μπαμπά και της μαμάς και απολαμβάνουν την εξουσία τους.
Υπάρχει… σωτηρία; Ναι! Αρκεί να ακολουθήσετε τη νέα τακτική που προτείνει ο καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, Ηaim Omer, η οποία βασίζεται στη στάση και τη φιλοσοφία του Μαχάτμα Γκάντι. Δηλαδή στην ήρεμη μεν αλλά αποτελεσματική αντίσταση.
Ο Ινδός πολιτικός είχε καταφέρει να πηγαίνει κόντρα στους Βρετανούς αποικιοκράτες, χωρίς όμως η σύγκρουσή τους να βγαίνει εκτός ελέγχου και να οδηγεί σε καταστροφή. Ποιο ήταν το «όπλο» του; Η ειρηνική, χωρίς χρήση βίας, αντίσταση. Δεν θα μπορούσαν άραγε και οι γονείς να επωφεληθούν από αυτή την τακτική;
Μια πρωτοποριακή μέθοδος
Εδώ και πολλά χρόνια ο καθηγητής Ψυχολογίας Ηaim Omer δουλεύει και δοκιμάζει τη μέθοδό του σε οικογένειες στη Γερμανία και το Ισραήλ. Όλοι οι γονείς που συμμετέχουν στις έρευνές του μοιάζουν μεταξύ τους. Δηλαδή είναι μαμάδες και μπαμπάδες που έχουν μια ολέθρια έχθρα με τα μικρά τους, που βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση εξουσίας με τα πιτσιρίκια τους, συνήθως για ασήμαντες αφορμές.
Ή, από την άλλη, είναι γονείς που έχουν… παραδώσει τα όπλα και έχουν γίνει παιχνιδάκι στα χέρια του απαιτητικού παιδιού τους. Μάλιστα, ήδη η μέθοδος του καθηγητή Omer χρησιμοποιείται με επιτυχία από τους ειδικούς παιδοψυχολόγους στη Γερμανία σε μικρά και μεγάλα παιδιά.
Ποιο είναι, όμως, το μυστικό της νέας μεθόδου; Λοιπόν, οι γονείς, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού τους, θα πρέπει να σταματήσουν να «απαντούν» στις προκλήσεις του και να μην παρασύρονται σε μια κόντρα που δεν οδηγεί πουθενά, σε αυτόν το φαύλο κύκλο τού «Θα το κάνεις»-«Όχι, δεν θα το κάνω». Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ας δούμε τι προτείνει η νέα μέθοδος:
Όχι κήρυγμα
Οι γονείς πρέπει να σταματήσουν το κήρυγμα, τα παρακάλια, τις ατέλειωτες συζητήσεις. Το μόνο που καταφέρνουν με όλα αυτά είναι να εξαντλούνται οι ίδιοι και στο τέλος το μικρό να κάνει τελικά το δικό του!
Ψυχραιμία και όχι άμεσες αντιδράσεις
Οι γονείς πρέπει να μάθουν να παραμένουν ήρεμοι σε έντονες καταστάσεις και να μην παρασύρονται από την ένταση της στιγμής. Αν, για παράδειγμα, το μικρό τους τους χαστουκίσει, θα πρέπει να μείνουν αρχικά σιωπηλοί και να συλλογιστούν αυτό που συνέβη.
Έτσι θα συγκρατήσουν την οργή τους, που μπορεί να οδηγήσει σε λάθος αντιδράσεις. Θα «απαντήσουν» στην κακή συμπεριφορά του παιδιού τους μόνο αφού περάσει κάποιος χρόνος: μισή ώρα αν το παιδί είναι κάτω των 6 ετών και μία μέρα αν είναι μεγαλύτερο.
Ξεκαθάρισμα… λογαριασμών με «Sit-in»!
Θα πρέπει να είναι ξεκάθαροι και σαφείς με το παιδί! Δηλαδή, θα πρέπει να του ανακοινώσουν ότι από εδώ και στο εξής δεν θα ανέχονται πια την άσχημη συμπεριφορά του. Επειδή όμως ένα πεντάχρονο που χτυπάει π.χ. συστηματικά τα συνομήλικά του ή φέρεται πολύ άσχημα στη μητέρα του δεν… παίρνει και πολύ στα σοβαρά υπόψη του τέτοιου είδους ανακοινώσεις, θα πρέπει οι γονείς να κάνουν την ανακοίνωσή τους με τον πιο σωστό τρόπο. Ποιος είναι αυτός;
Το «Sit-in». Δηλαδή, οι γονείς θα πρέπει να κάνουν «κατάληψη» στο δωμάτιο του παιδιού, να καθίσουν σε μια καρέκλα και να πουν με πολύ σοβαρό ύφος στο μικρό ότι δεν πρόκειται να ανεχτούν πια τη συμπεριφορά του και ότι περιμένουν, εδώ και τώρα, από εκείνο, τις προτάσεις του για να λυθεί το πρόβλημα.
Όπως τονίζουν οι ειδικοί της μεθόδου, «με το Sit-in δεν επιβάλλουμε τίποτα στο παιδί, αλλά αντίθετα το ενθαρρύνουμε να βρει μόνο του τη λύση. Οι γονείς δεν είναι ούτε αυθεντίες που γνωρίζουν τα πάντα ούτε ρομπότ-παιδαγωγοί που μοιράζουν επιβραβεύσεις ή τιμωρίες».
Μια αγκαλιά στις δύσκολες στιγμές
Αν το παιδί είναι μικρό (2-3 ετών) και έχει κάποιο από τα γνωστά ξεσπάσματα θυμού αυτής της ηλικίας, δηλαδή πέφτει στο πάτωμα, ουρλιάζει, καταστρέφει αντικείμενα ή απειλεί να κάνει κακό στον εαυτό του, οι γονείς μπορούν να το ηρεμήσουν με μια λαβή που ονομάζεται «η αγκαλιά της αρκούδας».
Σε αυτή την περίπτωση ο ενήλικος παίρνει το παιδί στην αγκαλιά του και κλείνει σφιχτά γύρω του τα χέρια του, έτσι ώστε το μικρό να μην μπορεί να κάνει καμία κίνηση. Το μήνυμα που παίρνει το πιτσιρίκι είναι το εξής: «Είμαι εδώ. Θα μείνω εδώ. Δεν θα σε αφήσω να συνεχίσεις αυτό που κάνεις».
Μάρτυρες «υπεράσπισης»
Συνήθως οι γονείς επιθετικών παιδιών αισθάνονται ντροπή για τη συμπεριφορά του μικρού τους και αποφεύγουν να μιλούν γι’ αυτό το θέμα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, όμως, είναι σημαντικό να σπάσουν τη σιωπή τους και να αναζητήσουν τη βοήθεια κάποιου δικού τους άνθρωπου: είτε μιας φίλης, είτε ενός θείου ή θείας του παιδιού.
Αυτό το άτομο μπορεί να μεσολαβήσει στους καβγάδες τους με το μικρό, να χρησιμεύσει ως «μάρτυρας υπεράσπισης» των γονιών και να δείξει στο παιδί ότι βρίσκει σωστή την απόφαση και τη θέση του μπαμπά ή της μαμάς. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κύκλος των γονιών -οι φίλοι και οι συγγενείς- παίζει σπουδαίο ρόλο για τα παιδιά, αφού αντιπροσωπεύει για εκείνα τον κόσμο των ενηλίκων.
Βλέποντας το μικρό ότι αυτός ο κόσμος αποδέχεται και στηρίζει τους γονείς, ηρεμεί και αισθάνεται μεγαλύτερη ασφάλεια και σιγουριά για τους δικούς του, τους σέβεται και τους υπολογίζει.
Mαζί στο γραφείο
Αν το παιδί είναι μεγαλύτερο, οι γονείς μπορούν να εφαρμόσουν την τακτική «Τime-in». Δηλαδή, το παιδί είναι υποχρεωμένο να περάσει μία μέρα με τον μπαμπά ή τη μαμά στο χώρο της εργασίας τους.
Τα οφέλη
Εφαρμόζοντας αυτή τη μέθοδο, οι γονείς κερδίζουν πολλά. Πρώτα απ όλα, αποκτούν υπόσταση ως γονείς. Τι σημαίνει αυτό; Ότι παύουν να είναι… αόρατοι για το μικρό. Έτσι γίνονται πιο δυνατοί και κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Και αυτή η δύναμη είναι το αντίθετο της εξουσίας, που καταπιέζει και εξουδετερώνει το παιδί. Ας μην ξεχνάμε ότι οι τιμωρίες και οι απειλές απομακρύνουν το παιδί από το γονιό.
Αντίθετα, η δύναμη που πηγάζει από την ειρηνική αντίσταση φέρνει το παιδί πιο κοντά στο γονιό, γίνεται μια γέφυρα επικοινωνίας.
Τα παιδιά αναπτύσσονται πιο σωστά όταν αισθάνονται όχι μόνο την αγάπη και την τρυφερότητα των γονιών τους, αλλά και τη δύναμή τους και την αποφασιστικότητά τους. Είναι δύσκολο φυσικά να κάνεις το παιδί σου να σε βλέπει έτσι κάθε μέρα: τρυφερό αλλά και δυνατό.
Η μέθοδος Γκάντι, λοιπόν, προσπαθεί να συνδυάσει με τον καλύτερο και πιο άμεσο τρόπο αυτά τα δύο στοιχεία. Η ειρηνική αντίσταση μπορεί, πραγματικά, να βοηθήσει τους γονείς να αποκαταστήσουν την ισορροπία στην οικογένειά τους. Και, μάλιστα, από τη στιγμή που θα τα καταφέρουν, είναι πια περιττή…
Ναι μεν, αλλά…
Υπάρχει και αντίλογος σε αυτή τη μέθοδο. Ορισμένοι ειδικοί τη βρίσκουν υπερβολικά σκληρή και δύσκολη για τους γονείς και τα παιδιά. Μπορεί να μη χρησιμοποιούν οι γονείς βία, αλλά, από την άλλη, μήπως με αυτή την τακτική απλώς καταπιέζουν την παρόρμησή τους και επιβάλλουν την εξουσία τους με έναν άλλον τρόπο; Ο καθηγητής Omar γνωρίζει αυτό τον κίνδυνο. Όμως, όπως τονίζει, η σχέση παιδιού και γονιού έχει πάντα το στοιχείο της εξουσίας, αφού οι γονείς είναι εκείνοι που θα πρέπει να βάζουν τα όρια.
Η ειρηνική αντίσταση μπορεί να είναι «ειρηνική», αλλά ταυτόχρονα είναι και δυναμική, ενώ ο στόχος των γονιών που την εφαρμόζουν δεν είναι να νικήσουν… το παιδί. Η μαμά και ο μπαμπάς που ακολουθούν αυτή τη μέθοδο πρέπει να είναι ταυτόχρονα και τρυφεροί με τα μικρά τους. Θα πρέπει να τους λένε το «σ’ αγαπώ» και να τους δείχνουν έμπρακτα την αγάπη τους και το σεβασμό τους.
Δεν πρέπει να αποφεύγουν να «καλομαθαίνουν» το μικρό ταραξία με μια εκδρομή ή μια έξοδο για γλυκό. Όμως, αυτό θα πρέπει να το κάνουν χωρίς ανταλλάγματα, π.χ. «Αν είσαι φρόνιμος, θα πάμε σινεμά», και να δείξουν απλά στο πιτσιρίκι τους πόσο πολύ το υπολογίζουν και το εκτιμούν.
Τι είναι το «Sit-in»
O γονιός (ή και οι δύο γονείς) μπαίνει στο δωμάτιο, κλείνει πίσω του την πόρτα και κάθεται σε μια καρέκλα μπροστά στην είσοδο του παιδικού δωματίου. Με ήρεμη φωνή λέει στο παιδί: «Δεν αποδέχομαι άλλο αυτό που κάνεις (π.χ. το ότι χτυπάς και βρίζεις τα άλλα παιδιά κ.ά.). Θα μείνω εδώ και θα περιμένω από εσένα τις προτάσεις σου για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση στο μέλλον».
Ο μπαμπάς (ή η μαμά) δεν πρέπει να ανοίξει διάλογο με το παιδί, να το προκαλέσει ή να απαντήσει στις προκλήσεις του. Αν το μικρό απλώσει το χέρι του, μπορεί να αμυνθεί, αλλά όχι με φωνές ή ανταποδίδοντας το χτύπημα. Στην περίπτωση που το παιδί κάνει σοβαρές προτάσεις για τη λύση του προβλήματος, θα πρέπει ο γονιός να τις συζητήσει μαζί του.
Αν πάλι το παιδί δεν προτείνει τίποτε, τότε ο γονιός θα πρέπει να παραμείνει στο δωμάτιο (μισή ή μία ώρα, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού). Αν τελικά το «Sit-in» δεν φέρει αποτέλεσμα, μπορεί να το επαναλάβει την επόμενη ή τις επόμενες μέρες. Όπως έχουν δείξει οι έρευνες, η συμπεριφορά του παιδιού καλυτερεύει ύστερα από μερικά «Sit-in». Προσοχή όμως! Το «Sit-in» δεν πρέπει να γίνεται αμέσως μετά από κάποιον καβγά.
Ψυχολογία
Όταν αρρωσταίνει η ψυχή, πονά και το σώμα
Η ψυχή (νόηση) και το σώμα αποτελούν ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο. Οταν για οποιονδήποτε λόγο πάσχει το ένα, αναπόφευκτα πλήττεται και το άλλο. Γνωρίζουμε πλέον και αποδεχόμαστε επιστημονικά ότι ο ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζεται ως μια ενιαία ψυχοβιολογική οντότητα.
Το σύμπτωμα αντιμετωπίζεται σαν ένα στάδιο της «εξέλιξης» που έχει κάποιο νόημα, ή υποδηλώνει συχνά τη διαταραγμένη σχέση του ατόμου με το περιβάλλον του.
Τα σωματικά συμπτώματα όταν η ψυχή νοσεί
Στην τρέχουσα πραγματικότητα της πανδημίας που διαβιούμε, το άγχος, ο φόβος και η ανασφάλεια, καθώς και τα έντονα συναισθήματα θλίψης, εγκατάλειψης, έλλειψης στόχου και νοήματος όπως και αυτά της απομόνωσης που προκύπτουν, τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο χρόνιας κοπώσεως, συχνουρία, πονοκέφαλος, ζαλάδες, αιμωδίες (μυρμηγκιάσματα), προβλήματα μνήμης (αιτία είναι η διάσπαση προσοχής από το άγχος που δημιουργεί προβλήματα στην αποθήκευση και στην ανάκληση των αποθηκευμένων στην μνήμη πληροφοριών), ανορεξία, ή αυξημένη όρεξη, βουλιμία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους.
Το όποιο σύμπτωμα πάντα χρήζει ιατρικής εξέτασης, διάγνωσης και κατάλληλης ιατρικής αντιμετώπισης, από εξειδικευμένους γιατρούς. Οταν όμως γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και αποκλειστεί ο παθολογικός παράγοντας, τότε κάποιος ψυχοσωματικός παράγοντας εμπλέκεται και επηρεάζει τον οργανισμό.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο και γιατί
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία:
* Αναίτιους παθολογικά πονοκεφάλους έχουν συνήθως οι άνθρωποι που είναι πολύ αυστηροί με τον εαυτό τους και τελειομανείς.
* Προβλήματα στο στομάχι (χωρίς ιατρική – παθολογική αιτία) ή στο έντερο συνήθως συνδέονται με τον φόβο ή και την ανασφάλεια.
* Ο έντονος, συχνός, καταπιεσμένος και συσσωρευμένος θυμός συχνά προκαλεί ψυχοσωματικά συμπτώματα και είναι γενικότερα δείκτης δυσφορίας και μειωμένης λειτουργικότητας του ατόμου.
Πού οδηγεί ο φόβος και ο θυμός
Οταν κάποιος νιώθει έντονο φόβο, θυμό ή ανησυχία μπορεί να αναπτύξει ταχυκαρδία, αίσθημα αδιαθεσίας (ναυτία), τρέμουλο, εφίδρωση, πονοκέφαλο, έναν «κόμπο» στο στομάχι, γρήγορη αναπνοή.
Εκφράστε το συναίσθημα
Η έκφραση των συναισθημάτων είναι το «κλειδί» της ψυχοσωματικής ισορροπίας. Οταν καταπνίγουμε τον θυμό, την οργή ή τη θλίψη, τότε αυτά είναι πολύ πιθανό να αναδυθούν με τη μορφή ενός σωματικού συμπτώματος.
* Είναι σημαντικό να βλέπουμε τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές που χάνουμε την ψυχραιμία μας και μεγαλοποιούμε τα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε, γεγονός που δεν μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις με δημιουργικό και αποτελεσματικό τρόπο.
* Η σωματική άσκηση μπορεί να συμβάλει στην αποφόρτιση από το στρες και στη βελτίωση της διάθεσης. Το ίδιο μπορούμε να επιτύχουμε και φροντίζοντας να εκπληρώσουμε έναν στόχο που έχουμε αφήσει σε εκκρεμότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή βελτιώνοντας τη σχέση μας με ανθρώπους που είναι σημαντικοί στη ζωή μας.
Αγαπήστε, αποδεχθείτε και βελτιώστε τον εαυτό σας
* Αναγνωρίστε με ποιον τρόπο επηρεάζει το άγχος τον οργανισμό σας.
* Μειώστε τα δυσάρεστα γεγονότα – απομακρυνθείτε από τοξικούς ανθρώπους και καταστάσεις.
* Αντικαταστήστε δυσλειτουργικές συμπεριφορές με άλλες, πιο βοηθητικές.
* Επικοινωνήστε έστω και διαδικτυακά με ανθρώπους που θέλετε και νιώθετε καλά και ευχάριστα μαζί τους. Μοιραστείτε όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και αντικαταστήστε τα με άλλα, πιο θετικά και ευχάριστα.
* Οραματιστείτε το μέλλον θετικά και θέστε στόχους μικρούς και μεγαλύτερους.
* Βρείτε το προσωπικό σας νόημα, τι είναι και τι όχι σημαντικό για εσάς και εργαστείτε προς αυτή τη κατεύθυνση.
* Ζητήστε τη συνδρομή και τη βοήθεια που χρειάζεστε και διεκδικήστε μια ευτυχισμένη και υγιή ψυχοσωματικά ζωή.
ΜΟΤΟ
«Πριν αποφασίσουμε ποια θεραπεία θα ακολουθήσουμε για το σώμα, πρέπει πρώτα να έχουμε θεραπεύσει το τραύμα της ψυχής» είπε τόσο εμπνευσμένα και ρεαλιστικά ο Ιπποκράτης
Από τη Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια.
Ψυχολογία
Τι θα κρατήσουμε από το λοκντάουν στη ζωή μετά
Τρέχαμε για να προλάβουμε και δεν είχαμε χρόνο για τίποτε και ξαφνικά ο χρόνος πάγωσε. Τρομαγμένοι, κλειστήκαμε στα σπίτια μας… Κι έτσι μαγειρέψαμε, κοιμηθήκαμε, είδαμε ταινίες, φάγαμε με την οικογένειά μας, ξεκαθαρίσαμε τις ντουλάπες μας, πειραματιστήκαμε με την κηπουρική, το μακιγιάζ, τις χειροτεχνίες… Τι θα κρατήσουμε από όλα αυτά;
Ο μόνος τρόπος για να περάσει κάποιος το λοκντάουν –όπως καταλάβαμε όλοι μας, χάρη στην εμπειρία μας τον τελευταίο χρόνο – είναι το να αντιμετωπίζει την κάθε μέρα χωριστά χωρίς να σκέφτεται το αύριο ή το μέλλον. Είναι μία συνθήκη δύσκολη, σκληρή, τρομακτική… Τώρα που όμως αρχίζουμε σιγά-σιγά και βλέπουμε το φως στην άκρη αυτού του τόσο σκοτεινού, μεγάλου και αποπνικτικού τούνελ αναρωτιόμαστε αν εκτός από όλα όσα χάσαμε αυτή τη χρονιά, που είναι πολλά και για κάποιους περισσότερα, υπάρχουν και κάποια που κερδίσαμε και τα οποία θα μπορέσουμε να πάρουμε μαζί μας όταν η ζωή μας γυρίσει τελικά στην προηγούμενή της κατάσταση.
Θα προσπαθήσω κι ας αποτύχει
Αν μου έλεγε κάποιος πριν από έναν χρόνο ότι φέτος θα μπορούσα χωρίς δυσκολία να φτιάξω σουφλέ σοκολάτας θα σκεφτόμουν ότι δεν με ξέρει καλά. Πόσο δε μάλλον αν μου έλεγε ότι εκτός από σουφλέ σοκολάτας θα μπορούσα πολύ άνετα να φτιάξω γαλακτομπούρεκο, εκμέκ, μπακλαβά, τάρτα μήλου (με δικό μου φύλλο), οποιαδήποτε πίτα τραβούσε η όρεξή μου, παστίτσιο, γεμιστά και άλλα πολλά. Και δεν είμαι η μόνη. Δεν λέω ότι πριν την πανδημία δεν μαγείρευα. Μαγείρευα. Αλλά δεν τολμούσα. Δεν είχα την πολυτέλεια του χρόνου αλλά ούτε και την τόλμη να διαλέξω μία συνταγή και, σαν να ξεκινούσα ένα καινούργιο άγνωστο ταξίδι, να την ολοκληρώσω. Και τότε ήρθε η καραντίνα και μας έκλεισε στα σπίτια μας, δίνοντάς μας την πολυτέλεια του προσωπικού χρόνου και παράλληλα τη διάθεση να διερευνήσουμε και να τεστάρουμε τις δυνατότητές μας. Και κάπως έτσι μαγειρέψαμε χωρίς να φοβόμαστε… Και όχι μόνο.
Κωδικός 6
Κανείς δεν εκτιμά την ελευθερία του αν δεν τη χάσει πρώτα. Κάπως έτσι έγινε και με τη σχέση μας με τη φύση, τη βόλτα στην παραλία, την άθληση στην εξοχή, το περπάτημα στο βουνό. Μόλις χάσαμε την ευκαιρία να μπορούμε να κάνουμε όλα τα υπόλοιπα στραφήκαμε στο πιο απλό, στο αρχέγονο και παράλληλα στο πιο αναγκαίο: Στην επαφή με την ομορφιά, την ενέργεια και την αισιοδοξία που μας δίνει το να βρισκόμαστε στη φύση. Κάποιοι μετακόμισαν στην επαρχία, άλλοι έκαναν τεράστιους περιπάτους με τα πόδια ή με ποδήλατο, άλλοι έτρεξαν, κολύμπησαν, φύτεψαν κήπους και μπαλκόνια. Αν χρειάζεται ένα και μόνο πράγμα να πάρουμε μαζί μας από τα όσα μάθαμε και κάναμε στο λοκντάουν, όταν η ζωή μας επιστρέψει στους φρενήρεις ρυθμούς της παλιάς μας καθημερινότητας, θα πρέπει να είναι η αγάπη και η σχέση που δημιουργήσαμε με τη φύση.
Σήμερα θα δουλέψω από το σπίτι
Η παραγωγικότητα των όσων δούλεψαν από το σπίτι στη διάρκεια αυτής της χρονιάς, όπου ο κορωνοϊός κυριάρχησε στη ζωή μας, αποδεικνύει ότι – όταν όλα γυρίσουν στους προηγούμενους ρυθμούς και επιστρέψουμε στα γραφεία μας – το να δουλεύουμε έστω κάποιες ημέρες από το σπίτι μπορεί να αποδώσει. Οσο για όλους όσοι νοσταλγήσαμε την κίνηση στον δρόμο προς τη δουλειά αλλά και τη συναναστροφή στο γραφείο με τους συναδέλφους μας, είναι σίγουρο ότι όταν ξαναγυρίσουμε στις προηγούμενες συνθήκες σύντομα θα νοσταλγήσουμε την εργασία από το σπίτι, έστω και περιστασιακά.
Ολοι μαζί στο τραπέζι
Ποιοι εργαζόμενοι είχαν την ευκαιρία να τρώνε με την οικογένειά τους συχνότερα από μία φορά την εβδομάδα ή τις 15 μέρες; Στη διάρκεια της καραντίνας είχαμε περισσότερο χρόνο με όσους κλείνει η πόρτα του σπιτιού μας με αποτέλεσμα να περάσουμε χρόνο μαζί, να μαγειρέψουμε μαζί, να παίξουμε, να τσακωθούμε και σίγουρα να φάμε. Ακόμα κι αν κάποια στιγμή βαρεθήκαμε, πράγμα λογικό και αναμενόμενο, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να πάρουμε μαζί μας τη σημασία του χρόνου που περνάμε με τους ανθρώπους μας ακόμα και κάνοντας πράγματα τετριμμένα και αναμενόμενα, όπως το φαγητό στο ίδιο τραπέζι.
Δικαιούμαι να ξαπλώσω στον καναπέ να δω ταινία
Θυμάμαι ότι αφού γέννησα τον πρώτο μου γιο σκέφτηκα ότι πέρασε για μένα ανεπιστρεπτί η – προ παιδιών – ζωή, όπου «δικαιούμουν», χωρίς καμία τύψη, ενοχή ή εκκρεμότητα να ξαπλώσω στον καναπέ του σαλονιού και να απολαύσω μία, δύο ή και περισσότερες ταινίες. Αλλά ακόμα και όσο τα παιδιά μου μεγάλωναν εγώ και πάλι δεν είχα χρόνο…
Μέχρι που τον Μάρτιο του 2020 ξαφνικά ο χρόνος μού χαρίστηκε και αφού τακτοποίησα τα πάντα στο σπίτι μου, έλυσα όσες εκκρεμότητες μπορούσα και τα έβαλα όλα στη θέση τους, χαλάρωσα, αφού δεν μπορούσα να κάνω κι αλλιώς, και… τεμπέλιασα. Ο,τι κι αν σημαίνει η τεμπελιά για τον καθένα μας, όπως το να κοιμηθούμε περισσότερο το πρωί, να απολαύσουμε μία ή και δύο ταινίες, να διαβάσουμε το βιβλίο μας στη μέση της ημέρας, να ακούσουμε μουσική, να φτιάξουμε τα νύχια μας, ακόμα και να κοιτάμε το ταβάνι, αλλά όλα αυτά χωρίς καμία απολύτως τύψη ή ενοχή.
Αυτό το δικαίωμά μας στην τεμπελιά το οποίο έχουμε συνηθίσει να στερούμε από τον εαυτό μας αλλά και από τα παιδιά μας, χρειάζεται να το κρατήσουμε και μετά το λοκντάουν. Οταν η ζωή θα ξαναγίνει βιαστική και όλοι θα «πρέπει να είμαστε συνεχώς απασχολημένοι δημιουργικά και παραγωγικά». Τότε θα έχει αξία να θυμηθούμε ή να μην ξεχάσουμε πόσο χρειαζόμαστε αυτή την ξεκούραση χωρίς ενοχές και εκκρεμότητες να καραδοκούν για να μας ενοχλήσουν όσο εμείς ρεμβάζουμε απολαμβάνοντας τη ζωή, που δυστυχώς ή ευτυχώς δεν είναι τίποτε άλλο από το τώρα.
Τρέμω την ώρα που θα βοηθήσω τα παιδιά μου με το διάβασμα
Πριν τον κορωνοϊό το να βοηθήσω τα παιδιά μου με το διάβασμα μού φαινόταν τόσο δύσκολο όσο οι εξετάσεις για το πανεπιστήμιο. Αυτά να δυσανασχετούν κι εγώ να θυμώνω, να απογοητεύομαι και να απελπίζομαι. Μέχρι που χρειάστηκε όχι απλά να βοηθάω με τα μαθήματα αλλά και να υποκαταστήσω τον δάσκαλό τους κατά κάποιον τρόπο.
Και τότε συνειδητοποίησα ότι για να μπορέσω να τους βοηθήσω πραγματικά χρειαζόταν να κατανοήσω τη θέση τους: Τόσον καιρό μακριά από τους φίλους τους, τον δάσκαλό τους, πίσω από μία οθόνη να προσπαθούν να μάθουν καινούργια πράγματα. Και κάπως έτσι νιώθοντας κατανόηση για τη δύσκολη νέα κατάσταση στην οποία βρίσκονταν τα παιδιά μου αλλά κι εγώ μαζί τους, κατάφερα να τα βοηθήσω ουσιαστικά. Αυτή την κατανόηση θέλω να πάρω μαζί μου μετά το λοκντάουν. Για τα παιδιά μου, για όλους τους φίλους και τους αγαπημένους μου αλλά και για εμένα την ίδια.
Η διαφοροποίηση της μουσικής – η απόλυτη συνταγή επιτυχίας;
Όσο αφήνεις το παρελθόν να σε στοιχειώνει, τόσο λιγότερο θα απολαμβάνεις τη ζωή σου
Τάσος Λειβαδίτης: «Μάθε να αγαπάς αυτούς που δεν πληγώνουν την αγάπη»
Δε κλαίω γιατί είμαι αδύναμος! Κλαίω γιατί είμαι ζωντανός!
sbobet
3 December 2022 at 6:34 am
184710 514374Hello! Good stuff, please maintain us posted when you post once more something like that! 279768
slot gacor deposit pulsa tanpa potongan
12 December 2022 at 2:34 pm
543204 899300Someone essentially assist to make severely posts I may well state. That may be the really very first time I frequented your website page and so far? I surprised with the analysis you made to create this specific submit incredible. Magnificent task! 112820
detox solutions
31 March 2023 at 7:25 am
Something else is that when looking for a good on the web electronics store, look for online shops that are continually updated, always keeping up-to-date with the hottest products, the most beneficial deals, plus helpful information on goods and services. This will ensure you are dealing with a shop which stays over the competition and gives you what you ought to make educated, well-informed electronics acquisitions. Thanks for the crucial tips I have really learned from your blog.
Krt vape
2 April 2023 at 2:57 am
It?s actually a nice and useful piece of info. I?m happy that you shared this helpful info with us. Please stay us up to date like this. Thank you for sharing.
حسين الحثيلي
10 April 2023 at 5:24 am
Heya i?m for the first time here. I found this board and I in finding It really useful & it helped me out much. I’m hoping to provide something again and aid others such as you helped me.
hair salon pos system
11 April 2023 at 1:05 am
Thanks for the recommendations shared in your blog. Something else I would like to state is that losing weight is not all about going on a dietary fads and trying to lose as much weight as you can in a few days. The most effective way in losing weight is by using it slowly and using some basic recommendations which can make it easier to make the most from a attempt to drop some weight. You may understand and already be following some tips, but reinforcing awareness never damages.
에볼루션카지노
12 April 2023 at 10:23 am
I have observed that in the world nowadays, video games are the latest fad with kids of all ages. Many times it may be unattainable to drag your children away from the video games. If you want the very best of both worlds, there are plenty of educational activities for kids. Thanks for your post.
how to start a merchant processing company
16 May 2023 at 9:49 am
It?s really a cool and useful piece of information. I am glad that you just shared this useful information with us. Please keep us up to date like this. Thank you for sharing.
حسين احمد الحثيلي
25 May 2023 at 5:22 am
I gotta favorite this site it seems handy very useful
من هو حسين الحثيلي
26 May 2023 at 11:13 am
The staff at amcauto.co was very knowledgeable about the MAN brand and was able to answer all of my questions with ease.
من هو حسين الحثيلي
28 May 2023 at 12:38 am
“I just wanted to say that your website is a real treasure trove of information. I’ve learned so much from reading your articles and I look forward to exploring more of your content.”
film porno
30 June 2023 at 9:40 pm
We are a group of volunteers and opening a new scheme in our community. Your site offered us with valuable information to work on. You have done an impressive job and our entire community will be grateful to you.
character parties
15 August 2023 at 8:22 pm
I do not even know the way I stopped up right here, but I assumed this submit used to be great. I don’t realize who you’re but certainly you’re going to a famous blogger in the event you aren’t already 😉 Cheers!
how much does it cost to start a payment processing company
16 September 2023 at 11:40 pm
I take pleasure in, cause I discovered just what I used to be looking for. You’ve ended my four day lengthy hunt! God Bless you man. Have a great day. Bye
nude matte long lasting waterproof liquid lipstick
20 September 2023 at 1:57 pm
I was wondering if you ever considered changing the structure of your blog? Its very well written; I love what youve got to say. But maybe you could a little more in the way of content so people could connect with it better. Youve got an awful lot of text for only having one or 2 pictures. Maybe you could space it out better?
how to start a merchant processing company
21 September 2023 at 2:26 am
A person necessarily lend a hand to make significantly posts I might state. That is the very first time I frequented your website page and up to now? I surprised with the analysis you made to create this particular post extraordinary. Excellent process!
first data ISO Program
21 September 2023 at 6:40 pm
Hi, i read your blog occasionally and i own a similar one and i was just curious if you get a lot of spam feedback? If so how do you protect against it, any plugin or anything you can recommend? I get so much lately it’s driving me insane so any support is very much appreciated.
speed doors
23 September 2023 at 10:29 am
I?ve been exploring for a little bit for any high quality articles or blog posts on this sort of house . Exploring in Yahoo I eventually stumbled upon this web site. Studying this information So i?m satisfied to show that I’ve an incredibly excellent uncanny feeling I discovered just what I needed. I such a lot for sure will make sure to do not overlook this website and give it a glance on a continuing basis.
6es7136-6aa00-0ca1
23 September 2023 at 5:27 pm
F*ckin? awesome things here. I?m very glad to look your article. Thank you so much and i am taking a look ahead to contact you. Will you kindly drop me a e-mail?
Minoo Welding
23 September 2023 at 10:16 pm
Hi there just wanted to give you a quick heads up and let you know a few of the images aren’t loading correctly. I’m not sure why but I think its a linking issue. I’ve tried it in two different web browsers and both show the same results.
fortnite aimbot
25 September 2023 at 12:27 am
Someone essentially help to make seriously posts I would state. This is the very first time I frequented your website page and thus far? I amazed with the research you made to make this particular publish incredible. Fantastic job!
starting a payment processing company
27 September 2023 at 1:36 am
I have seen that right now, more and more people are attracted to camcorders and the industry of picture taking. However, to be a photographer, you should first expend so much time frame deciding the model of dslr camera to buy in addition to moving from store to store just so you may buy the most economical camera of the brand you have decided to settle on. But it does not end at this time there. You also have to think about whether you should purchase a digital digital camera extended warranty. Thanks alot : ) for the good guidelines I acquired from your website.
situs porno
28 September 2023 at 2:35 am
I just like the valuable info you provide for your articles. I will bookmark your blog and check once more right here frequently. I am fairly certain I?ll be informed lots of new stuff right here! Good luck for the following!
How to start a credit card processing company
30 September 2023 at 3:52 am
Good day! Do you know if they make any plugins to help with SEO? I’m trying to get my blog to rank for some targeted keywords but I’m not seeing very good gains. If you know of any please share. Appreciate it!
link bokep
30 September 2023 at 9:46 am
Thanks for your publication. I also think that laptop computers are getting to be more and more popular right now, and now in many cases are the only form of computer found in a household. The reason being at the same time they are becoming more and more cost-effective, their working power is growing to the point where they can be as strong as desktop from just a few years back.
film porno
30 September 2023 at 1:40 pm
https://www.anmil.it/commenti/nota-n-36611-dirigenti-scolastici-in-condizione-di-fragilita-indicazioni
nick difrancesco
1 October 2023 at 8:57 am
I have realized that online degree is getting well-liked because obtaining your college degree online has developed into a popular option for many people. Numerous people have never had a possibility to attend a regular college or university nonetheless seek the raised earning possibilities and career advancement that a Bachelor’s Degree provides. Still other individuals might have a diploma in one discipline but would want to pursue a thing they now have an interest in.
how to start a merchant processing company
4 October 2023 at 11:40 pm
Thanks for your ideas. One thing I’ve noticed is always that banks along with financial institutions understand the spending practices of consumers and understand that the majority of people max out their real credit cards around the holidays. They sensibly take advantage of this particular fact and begin flooding the inbox as well as snail-mail box having hundreds of Zero APR credit card offers right after the holiday season comes to an end. Knowing that for anyone who is like 98 of all American general public, you’ll soar at the chance to consolidate credit card debt and shift balances for 0 rate credit cards.
start a credit card machine business
5 October 2023 at 1:25 am
Hi there, just became aware of your blog through Google, and found that it is really informative. I am going to watch out for brussels. I?ll appreciate if you continue this in future. Numerous people will be benefited from your writing. Cheers!
starting a credit card processing company
5 October 2023 at 6:46 pm
When I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbox and now each time a comment is added I get several e-mails with the same comment. Is there any way you can remove people from that service? Many thanks!
beacon payments agent program
7 October 2023 at 11:52 am
Thanks for your write-up. What I want to comment on is that when you are evaluating a good online electronics go shopping, look for a internet site with full information on critical factors such as the level of privacy statement, security details, payment procedures, and also other terms plus policies. Constantly take time to read the help as well as FAQ sections to get a greater idea of the way the shop will work, what they can do for you, and just how you can make best use of the features.
start a credit card machine business
9 October 2023 at 5:19 am
Fantastic beat ! I wish to apprentice while you amend your web site, how can i subscribe for a blog web site? The account helped me a acceptable deal. I had been tiny bit acquainted of this your broadcast offered bright clear concept
bankcard usa iso agent program
14 October 2023 at 12:27 pm
I appreciate your wordpress web template, exactly where do you obtain it from?
Nixie
15 October 2023 at 6:39 am
I was just looking for this information for a while. After six hours of continuous Googleing, finally I got it in your site. I wonder what is the lack of Google strategy that don’t rank this type of informative web sites in top of the list. Normally the top sites are full of garbage.
btyr
17 October 2023 at 8:55 am
Good post. I learn one thing more challenging on totally different blogs everyday. It’ll at all times be stimulating to learn content from other writers and follow a bit of one thing from their store. I?d want to use some with the content on my blog whether or not you don?t mind. Natually I?ll give you a link on your net blog. Thanks for sharing.
fake cbd
17 October 2023 at 4:52 pm
purwell cbd
btyr
17 October 2023 at 6:06 pm
One other issue is when you are in a situation where you do not have a cosigner then you may genuinely wish to try to exhaust all of your financing options. You could find many funds and other scholarship grants that will give you funding to help you with university expenses. Thx for the post.
btyr
18 October 2023 at 11:38 am
I am curious to find out what blog platform you have been utilizing? I’m having some minor security problems with my latest blog and I would like to find something more secure. Do you have any recommendations?
Makeup Removal Uxbridge
19 October 2023 at 12:15 am
I just added this website to my feed reader, excellent stuff. Can not get enough!
인천출장안마
19 October 2023 at 2:08 am
Your house is valueble for me. Thanks!?
contemporary paintings
19 October 2023 at 9:29 pm
http://www.thebudgetart.com is trusted worldwide canvas wall art prints & handmade canvas paintings online store. Thebudgetart.com offers budget price & high quality artwork, up-to 50 OFF, FREE Shipping USA, AUS, NZ & Worldwide Delivery.
salju4d
20 October 2023 at 7:45 pm
These days of austerity and also relative stress about getting debt, most people balk about the idea of making use of a credit card to make acquisition of merchandise or even pay for a vacation, preferring, instead to rely on the particular tried and trusted approach to making settlement – raw cash. However, if you possess cash on hand to make the purchase in whole, then, paradoxically, that’s the best time for you to use the cards for several factors.
Explore the Horizon
21 October 2023 at 4:31 am
Write more, thats all I have to say. Literally, it seems as though you relied on the video to make your point. You clearly know what youre talking about, why waste your intelligence on just posting videos to your blog when you could be giving us something informative to read?
dirty sex
24 October 2023 at 11:11 pm
info@purwell.com
Fuck sex
25 October 2023 at 2:17 am
info@purwell.com
제주출장마사지
2 November 2023 at 1:33 pm
https://ariabookmarks.com/story1239848/the-smart-trick-of-chinese-medicine-journal-that-no-one-is-discussing
black penis
26 November 2023 at 1:31 pm
https://www.bighammerwines.com/
fake website
27 November 2023 at 10:59 am
greg@bighammerwines.com
fraudulent business
1 December 2023 at 8:35 am
nick.difrancesco@purwell.com
출장마사지
29 December 2023 at 10:10 am
I wish to express my deep gratitude for this enlightening article. Your distinct perspective and meticulously researched content bring fresh depth to the subject matter. It’s evident that you’ve invested a significant amount of thought into this, and your ability to convey complex ideas in such a clear and understandable manner is truly praiseworthy. Thank you for generously sharing your knowledge and making the learning process so enjoyable.
인천출장마사지
29 December 2023 at 1:43 pm
This article is a true game-changer! Your practical tips and well-thought-out suggestions hold incredible value. I’m eagerly anticipating implementing them. Thank you not only for sharing your expertise but also for making it accessible and easy to apply.
인천출장안마
29 December 2023 at 1:53 pm
In a world where trustworthy information is more crucial than ever, your dedication to research and the provision of reliable content is truly commendable. Your commitment to accuracy and transparency shines through in every post. Thank you for being a beacon of reliability in the online realm.
서울출장샵
29 December 2023 at 2:02 pm
I simply wanted to convey how much I’ve gleaned from this article. Your meticulous research and clear explanations make the information accessible to all readers. It’s abundantly clear that you’re committed to providing valuable content.
출장안마
30 December 2023 at 11:19 am
Your unique approach to addressing challenging subjects is like a breath of fresh air. Your articles stand out with their clarity and grace, making them a pure joy to read. Your blog has now become my go-to source for insightful content.
서울출장샵
2 January 2024 at 6:16 pm
I’ve discovered a treasure trove of knowledge in your blog. Your unwavering dedication to offering trustworthy information is truly commendable. Each visit leaves me more enlightened, and I deeply appreciate your consistent reliability.
인천출장샵
3 January 2024 at 11:47 pm
Your enthusiasm for the subject matter shines through every word of this article; it’s contagious! Your commitment to delivering valuable insights is greatly valued, and I eagerly anticipate more of your captivating content. Keep up the exceptional work!
서울출장안마
5 January 2024 at 4:49 am
I must applaud your talent for simplifying complex topics. Your ability to convey intricate ideas in such a relatable manner is admirable. You’ve made learning enjoyable and accessible for many, and I deeply appreciate that.
출장안마
5 January 2024 at 10:11 am
I wanted to take a moment to express my gratitude for the wealth of invaluable information you consistently provide in your articles. Your blog has become my go-to resource, and I consistently emerge with new knowledge and fresh perspectives. I’m eagerly looking forward to continuing my learning journey through your future posts.
출장마사지
6 January 2024 at 2:38 pm
I must applaud your talent for simplifying complex topics. Your ability to convey intricate ideas in such a relatable manner is admirable. You’ve made learning enjoyable and accessible for many, and I deeply appreciate that.
서울출장마사지
7 January 2024 at 6:11 pm
Your blog is a true gem in the vast expanse of the online world. Your consistent delivery of high-quality content is truly commendable. Thank you for consistently going above and beyond in providing valuable insights. Keep up the fantastic work!
출장안마
7 January 2024 at 7:16 pm
This article resonated with me on a personal level. Your ability to emotionally connect with your audience is truly commendable. Your words are not only informative but also heartwarming. Thank you for sharing your insights.
출장샵
8 January 2024 at 9:41 pm
I simply wanted to convey how much I’ve gleaned from this article. Your meticulous research and clear explanations make the information accessible to all readers. It’s abundantly clear that you’re committed to providing valuable content.
출장안마
1 February 2024 at 10:01 am
Your positivity and enthusiasm are truly infectious! This article brightened my day and left me feeling inspired. Thank you for sharing your uplifting message and spreading positivity to your readers.
출장안마
1 February 2024 at 10:06 am
Your positivity and enthusiasm are undeniably contagious! This article brightened my day and left me feeling inspired. Thank you for sharing your uplifting message and spreading positivity among your readers.
인천출장안마
1 February 2024 at 10:38 am
This article resonated with me on a personal level. Your ability to connect with your audience emotionally is commendable. Your words are not only informative but also heartwarming. Thank you for sharing your insights.
인천출장샵
1 February 2024 at 11:06 am
In a world where trustworthy information is more crucial than ever, your dedication to research and the provision of reliable content is truly commendable. Your commitment to accuracy and transparency shines through in every post. Thank you for being a beacon of reliability in the online realm.
서울출장안마
2 February 2024 at 12:25 pm
I can’t help but be impressed by the way you break down complex concepts into easy-to-digest information. Your writing style is not only informative but also engaging, which makes the learning experience enjoyable and memorable. It’s evident that you have a passion for sharing your knowledge, and I’m grateful for that.
서울출장안마
2 February 2024 at 1:12 pm
Your unique approach to addressing challenging subjects is like a breath of fresh air. Your articles stand out with their clarity and grace, making them a pure joy to read. Your blog has now become my go-to source for insightful content.
인천출장안마
2 February 2024 at 1:38 pm
In a world where trustworthy information is more crucial than ever, your dedication to research and the provision of reliable content is truly commendable. Your commitment to accuracy and transparency shines through in every post. Thank you for being a beacon of reliability in the online realm.
인천출장샵
13 March 2024 at 11:32 am
I’d like to express my heartfelt appreciation for this insightful article. Your unique perspective and well-researched content bring a fresh depth to the subject matter. It’s evident that you’ve invested considerable thought into this, and your ability to convey complex ideas in such a clear and understandable way is truly commendable. Thank you for sharing your knowledge so generously and making the learning process enjoyable.